Schoon stoken in een houtkachel zonder uitstoot van fijnstof

Schoon stoken in een houtkachel zonder uitstoot van fijnstof, dat valt nog niet mee. Schoon stoken kan feitelijk ook niet. Er komt altijd een beetje rook (en dus fijnstof) uit de schoorsteen. Maar je kan wel zorgen voor zo min mogelijk uitstoot van schadelijke stoffen. Houhetwarm.nl bracht een bezoek aan houtkachelfabrikant Janco de Jong in het Friese Gorredijk. Producent van de bekende JAnus houtkachel, maar ook, en dat konden we zelf zien, een bedrijf dat nauwkeurig meet hoeveel fijnstof de houtkachels produceren.

Een bezoek aan het bedrijf en de showroom van Janco de Jong is een feest voor de kachel liefhebbers. (Wat wij natuurlijk ook zijn). Brandende kachels, veel oogstrelende bijproducten als een theepot, waterketel of stalen houtbak. Maar daar komen we niet voor. Wij willen graag weten hoe je moet voorkomen dat je het milieu belast (en je buren!) en toch wilt genieten van een gezellig vuurtje in je woonkamer.

Voorkomen uitstoot van fijnstof

De Jong benaderde Houhetwarm.nl naar aanleiding van ons blog waarin we tips geven over waar je op moet letten bij het kopen van een kachel. “Goede informatie”, zegt De Jong. (een mooi compliment van een deskundige!), waarbij hij graag aansluit met zijn verhaal over schoon stoken en het voorkomen van fijnstof bij het gebruik van een houtkachel. Hij vindt het belangrijk dat mensen de juiste informatie krijgen als ze een kachel kopen.

De eerste JAnus houtkachel

Het begon 35 jaar geleden met het ontwerp en productie van de JAnus houtkachel (door zijn vader, Janco de Jong). De Jong senior ontwierp in zijn smeedatelier een houtkachel die in Nederland nog niet bestond. Het strakke tijdloze ontwerp met z’n grote kachelruit en het hoge rendement trok de aandacht en deze kachel werd en wordt goed verkocht.

Schoon stoken in de JAcobus houtkachel

Inmiddels zijn nieuwe houtkachels ontworpen (de JAcobus houtkachel), waarbij veel aandacht wordt geschonken aan het verbrandingssysteem. Het zijn convectiekachels waarbij de lucht verwarmd wordt door de kachel. De Jong: “De normen worden steeds verder aangescherpt. En dat is ook terecht. Wij letten daarom heel goed op wat er bij ons uit de schoorsteen komt. We produceren nu houtkachels die we ook in Duitsland en Oostenrijk verkopen omdat ze voldoen aan de strenge emissienormen die daar gehanteerd worden.”

Meten van fijnstof

De Jong laat ons een installatie zien, een fijnstof meter, waar de kachel op is aangesloten. “We concentreren ons vooral op het reduceren van fijnstof en CO (koolmoxide).”
Bij de ontwikkeling van de kachel let fabrikant De Jong op een aantal zaken om de fijnstof (de emissie) zoveel mogelijk te minderen. “Ik noem het altijd de drie t`s die belangrijk zijn. Het gaat om temperatuur, tijd en twirl, Engels voor werveling. Deze drie zaken bepalen of je verbranding volledig is.”

Temperatuur, tijd en werveling

Om te beginnen de temperatuur. De Jong:  “Hoe hoger de temperatuur in de verbrandingsruimte hoe beter. En kijk je naar tijd dan heb je het over de tijd die nodig is om tot een volledige verbranding te komen. Bij het verbranden van hout komen gassen vrij. Die gassen moeten tijd hebben om te mengen met zuurstof en te verbranden. Het verbrandingsproces moet dus niet te snel verlopen. En we letten bij het ontwerp op de werveling van de gassen in de kachel. Hoe meer de verbrandingsgassen in beweging zijn hoe beter. Dan kunnen ze goed mengen met de toegevoerde zuurstof.”

Trek is belangrijk

In de showroom staat een dwarsdoorsnede van een JAcobus houtkachel waarbij je goed kunt zien hoe het werkt. De Jong: “De trek is belangrijk bij kachels, dat weet je. Trek is nodig, maar hoe langer het duurt voordat de gassen naar buiten gaan, hoe beter.” In de dwarsdoorsnede is goed te zien hoe dat werkt. De gassen worden omgeleid via hoeken en vlakken, voordat ze de schoorsteen bereiken. Ook de werveling wordt gestimuleerd door de toepassing van wigvormige openingen die tegen over elkaar zijn geplaatst. Hierdoor ontstaat een optimale werveling.

Doel van dit alles is een hoog rendement met zo min mogelijk uitstoot van fijnstof en andere schadelijke stoffen. De Jong:  “Een 100% volledige verbranding is onmogelijk, maar je kunt er in je ontwerp wel naar streven.”

Soort hout waar je mee stookt

Daarbij komt dat een groot aantal andere factoren een rol spelen. Het soort hout dat je stookt bijvoorbeeld. Of het “nat” hout of droog hout is. Ook De Jong stookt, net als wij, graag met berkenhout. ,,Dat ontgast mooi”, zegt hij. Berken hout ontvlamt snel en geeft een lekker vuurtje. Beter dan eikenhout, wat wel lang smeult, maar een groter vuur (dus hogere temperatuur) nodig heeft om tot ontbranding te komen, in tegenstelling tot berkenhout, sneller lekkere vlammen geeft.

Ook de techniek van het stoken beïnvloedt de uitstoot. De ene persoon stookt beter dan de ander. Voldoende hout, goed doorstoken in het begin, snel een hoge verbrandingstemperatuur nastreven, het zijn allemaal dingen die je vanzelf leert als je een houtkachel stookt. De Jong: “Als je wilt weten of je goed en schoon stookt, moet je even naar buiten gaan als de kachel brandt. Als je geen rook ziet en ruikt, dan stook je goed.”

Cijfers

Tot slot. Wie wat cijfers wil weten. Op de site van Janco de Jong staat de volgende tekst. “Met wat aanpassingen aan de (JAcobus) kachel meten wij nu fijnstof waarden van 9mg/NM3 Dat is erg laag, gezien de behoorlijk strenge norm in Duitsland waar voor 2015 een maximum emissie wordt voorgeschreven van 40mg/NM2.”